‘Verboden depressief te zijn’
De column van werkgroep ‘Kerk en Israël’ van oktober 2020:
Half mei hield opperrabbijn Benjamin Jacobs op TV een ’tien minuten preek’ vanuit de synagoge in Amersfoort. Hij begon te vertellen dat in het jodendom een niet in de Heilige Boeken beschreven gebod bestaat dat luidt: ‘Het is verboden depressief te zijn’. Met de komst van het Covid19-virus lijden we niet opeens allemaal aan de ziekte ‘depressie’, maar we voelen ons terneergeslagen, uit het lood, onzeker.
Ik moest denken aan Lea Dasberg, de in 2018 in Israël overleden Amsterdamse hoogleraar pedagogiek. Precies 40 jaar geleden hield zij haar inaugurele oratie met als ondertitel ‘Hulde aan de hoop’. Zij droeg die op aan de ‘nagedachtenis van haar moeder die haar kinderen ondanks de Holocaust voorleefde hoezeer het leven de moeite waard is’. De meeste joden hadden tijdens de oorlog een rugzak in de kast staan voor als de Duitsers hen zouden komen halen. Lea’s moeder had consequent geweigerd zo’n rugzak klaar te zetten. Zij wilde niet ‘capituleren voor de gedachte dat je als individu niet tegen de machten van de tijd opgewassen zou zijn’. Zij zei: ‘op het moment dat ik die rugzak klaarzet ben ik al gecapituleerd om mee te gaan. Maar ik zal nooit meegaan’.
Toen de razzia’s ook huize Dasberg bereikten, lagen twee van Lea’s zusjes boven in bed. De dienstdoende Duitser sommeerde de moeder haar dochters uit bed te halen zodat ze meekonden. Moeder Dasberg weigerde omdat één kind ziek was. ‘Dan wikkelt u haar maar in een deken, ik tel tot drie en als het dan niet gebeurt kunt u doodgeschoten worden’. ‘Mijn moeder’, aldus Lea, zei: ‘Ik kan wel merken dat u geen kinderen hebt’. De Duitser liet van schrik zijn pistool vallen en zei: ‘Ich habe drei Kinder!’, begon te vloeken en riep tegen zijn mensen ‘Abmarchiert, lass das verdammte Judenweib zu Hause bleiben’. ‘Als die rugzak er had gestaan’, zei Lea’s moeder achteraf, ‘was ik mee gegaan’. Na deze gebeurtenis dook het gezin[1] onder en overleefde de oorlog.
Mij vergezelt dit verhaal van Lea Dasberg al 40 jaar. Je hebt, als het erop aankomt in het leven, altijd een keuze. Je niet al op voorhand gewonnen geven bij een ogenschijnlijk verloren zaak of je neerleggen bij collectieve angst. Individuele keuzes kunnen het verschil maken. Voor onszelf en voor anderen. Het Coronavirus vraagt om voorzichtigheid. Maar ook om ons niet te laten meesleuren door angstgevoelens!
Marcel Kemp
[1] Lea zelf bracht de oorlog als Spina Bifida-patiënte (open rug) door in Zwitserland.